Usquare.Brussels: van oude kazerne tot circulaire universiteitspool

Het Usquare.Brussels-terrein beslaat 3,85 hectare en omvat 22 gebouwen met in totaal 56.500 m² aan ruimte. Het is een praktijkvoorbeeld van hoe circulariteit vandaag in een renovatieproject gerealiseerd kan worden: de waardevastheid van bestaande gebouwen verhogen via circulaire ingrepen, en nieuwe gebouwen laten fungeren als de materialenbanken van morgen.

De uitvoering is in handen van de algemene aannemer BPC (Bâtiment et Ponts Construction) die beroep doet op VK architects+engineers, part of Sweco, voor de studies op vlak van technieken, stabiliteit, duurzaam ontwerp en akoestiek. EVR Architecten, BC Architects & Studies en Callebaut Architecten staan in voor het ontwerp. Sweco heeft eerder de globale energiebeheerstrategie voor zowel de bestaande als de toekomstige gebouwen op de site mee ontwikkeld. Door de verschillende energiescenario’s onder de loep te nemen, kon de bouwheer weloverwogen beslissingen nemen.

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Circulaire transformatie en erfgoedrestauratie in harmonie

Het project blinkt uit in circulariteit, wat duidelijk zichtbaar is in de aanpak. Met volop moduleerbare en omkeerbare elementen, zowel in de structuur, de inrichting als in de technische installaties. De modulariteit in de verblijfsruimtes verloopt via een demontabel “box-in-box” systeem. Voor deze innovatieve werkwijze konden de projectpartners rekenen op de multidisciplinaire expertise van Sweco.

Bram Derudder, Project Manager Buildings bij VK architects+engineers, part of Sweco: “We hebben de gebouwen in hun oude glorie hersteld, met oog voor hun nieuwe functies. Dit vergde een erg minutieus beheer van de materiaalvoorraden. Materialen uit zowel bestaande als te slopen gebouwen op de site werden slim hergebruikt voor de renovatie en restauratie van andere gebouwen.”

“Gebouwen werden alleen gesloopt als hun stabiliteit onvoldoende was, terwijl nieuwe constructies flexibel zijn ontworpen om mee te groeien met veranderende behoeften. De functie is daarbij niet volledig vastgelegd. Er kunnen in de toekomst dus wijzigingen worden aangebracht met een minimum aan investeringen in materialen”, legt Derudder uit.

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Bestaande structuur krijgt levensduurverlenging

Het ontwerp laat zich sterk leiden door de bestaande gebouwen en de circulaire ambities. Dit bepaalt wat er mogelijk is qua programma en lay-out. Architecturale en structurele ingrepen zijn uitgevoerd met respect voor bestaande volumes, gevels en interieur. Het bestaande draagvermogen van de structuren werd onderzocht met aanpassingen aan lift- en trappenkernen.

Toevoegingen, zoals een tussenbouwvolume, zijn voorzien in houtskelet of ter plaatse gerecupereerde materialen. De verblijfruimtes krijgen een mezzanine in houtbouw die demonteerbaar is. Het principe van woonboxen wordt toegepast en nieuwe interventies zijn eenvoudig hermonteerbaar en integreren alle diensten volgens het served-servant concept.

Hoge energieprestaties met doorgedreven recuperatie

De energieprestaties van de gebouwen worden aanzienlijk verbeterd door slimme, passieve maatregelen. Denk aan het isoleren van gevels, daken en schrijnwerk waar mogelijk. De ventilatie maakt gebruik van warmteterugwinning, wat zorgt voor een efficiëntere warmtehuishouding.

Daarnaast wordt de energie-efficiëntie verhoogd door gebruik te maken van het  warmtenet voor het delen van energie, warmterecuperatie van sanitair warm water, en daglichtdetectie voor de verlichting. Het gebruik van hernieuwbare energiebronnen voor de primaire warmtevoorziening wordt maximaal benut. Ook wordt ‘Light as a Service’ toegepast, waarbij zowel hergebruikte als nieuwe armaturen beschikbaar zijn.

Herbruikbare materialen krijgen een tweede leven in diverse gebouwlagen, van metselwerk en radiatoren tot sanitaire toestellen en parketvloeren. Daarnaast worden volop biologische materialen ingezet, zoals kalk-hennepmuren, leem voor akoestische afwerkingen en schelpenkoffers voor funderingen. Dit alles draagt bij aan een groenere stedelijke omgeving, met een sterke focus op energie-efficiëntie, emissiereductie en verbetering van de openbare infrastructuur.

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Callebaut Architecten -

Klaar voor een duurzame én academische toekomst

Tegen eind 2030 zal de oude rijkswachtsite omgetoverd zijn tot een bruisende universiteitswijk, naadloos verbonden met de stad. Dit ambitieuze project legt de nadruk op duurzame ontwikkeling en internationale aantrekkingskracht. De wijk zal een mix bieden van gezins- en studentenwoningen, voorzieningen voor buurtbewoners, en behoud van stedelijk erfgoed.

De voormalige manege krijgt een nieuwe bestemming als markthal van 1.600 m², waar duurzame voeding centraal staat. Het project omvat ook een algemene herinrichting, met de integratie van een park dat toegankelijk is voor het publiek, om een open locatie te bieden die in interactie staat met de bebouwde omgeving. Er zijn nieuwe toegangen gecreëerd, waaronder een directe verbinding van de site met het station van Etterbeek, dat aan de andere kant van de boulevard ligt.

Dit jaar zijn de werken aan het hoofdgebouw van de voormalige Fritz Toussaint-kazerne afgerond. De zeven gebouwen aan de Generaal Jacqueslaan zijn nu een academisch complex, beheerd door de VUB en de ULB. Het nieuwe centrum van 9.000 m² focust op onderzoek naar duurzame ontwikkeling, onderwijs, ondernemerschap en innovatie. Beide universiteiten willen hiermee hun stedelijk engagement versterken en een brug slaan naar de stad en haar inwoners.

Projectpartners

• Opdrachtgever: VUB, ULB, Brussels Hoofdstedelijk Gewest
• Ontwerpers: EVR Architecten, BC Architects & Studies, Callebaut Architecten
• Studiebureau: VK architects+engineers, part of Sweco
• Hoofdaannemer: BPC - Bâtiment et Ponts Construction