Architectensector verliest (vooral jong vrouwelijk) talent

Pijnpunten wetenschappelijk bevestigd

Meer dan 2 000 architecten namen deel aan de bevraging over autonomie, werkdruk en verloning. Hoewel 91% zegt trots te zijn op hun werk, vindt meer dan driekwart dat hun inkomen niet in verhouding staat tot de werklast. De combinatie van motivatie en stress doet denken aan andere intensieve beroepen, zoals managers, en bevestigt dat architectuur tot de zwaarbelaste, hooggespecialiseerde beroepen behoort.

De naakte cijfers bewijzen dat ook: met een gemiddeld netto-jaarinkomen van € 25.454 verdienen architecten ongeveer de helft van advocaten of tandartsen, en slechts een derde van gerechtsdeurwaarders en artsen. Architecten bevinden zich duidelijk aan de onderkant van de vrije beroepen.

Uitstroom van jonge vrouwelijke architecten

Schrijnend is dat bijna één op de vijf architecten overweegt de sector te verlaten. “Vooral jonge vrouwen ervaren een moeilijke combinatie van hoge werkdruk, gezinsleven en beperkte financiële stabiliteit. Hoewel vrouwen de meerderheid vormen onder nieuwe instromers, duurt hun gemiddelde carrière in architectuur 10 jaar, tegenover 25 jaar voor mannen. Deze trend bedreigt de toekomst van het vak”, zegt Steven Lannoo.

Bijna één op de vijf architecten (vooral jong vrouwelijk talent) overweegt het beroep te verlaten

Unsplash - Bijna één op de vijf architecten (vooral jong vrouwelijk talent) overweegt het beroep te verlaten

Structurele oorzaken

Volgens NAV liggen de kernproblemen in een reeks structurele scheeftrekkingen:

• Aanbestedingen en vergoedingen: sociale woningbouw en infrastructuur zijn vaak verlieslatend, zo blijkt uit het onderzoek. Bij veel aanbestedingen worden ontwerpen gratis of tegen symbolische vergoeding gevraagd, waardoor de financiële leefbaarheid van bureaus onder druk staat. Architecten nemen er vooral aan deel om in aanmerking te komen voor grotere projecten.
• Aansprakelijkheid: de tienjarige wettelijke aansprakelijkheid voor grote gebreken legt een zware druk op het beroep. Architecten dragen nog steeds hoofdelijke verantwoordelijkheid voor fouten van anderen, en nieuwe wetsvoorstellen dreigen deze last verder te verhogen.
• Btw op architectuurwerk: op het werk van de architecten betaalt de consument 21% btw, op dat van aannemers 6%. Dit creëert oneerlijke concurrentie en maakt kwaliteitsvolle begeleiding door architecten minder toegankelijk.
• Administratieve overlast: het takenpakket van architecten is de laatste jaren zwaarder geworden door het complexe vergunningsproces. Dit vraagt meer tijd en energie, wat de rentabiliteit van bureaus en de verdiensten van architecten onder druk zet.

Het takenpakket van architecten is de laatste jaren zwaarder geworden door het complexe vergunningsproces

Getty Images / Unsplash+ - Het takenpakket van architecten is de laatste jaren zwaarder geworden door het complexe vergunningsproces

Oplossingen

Volgens het NAV zijn er een aantal duidelijke zaken die de overheid kan doen. “Een aanpassing van de wetgeving overheidsopdrachten is nodig zodat opdrachtgevers niet langer gratis ontwerparbeid kunnen eisen van de kantoren. De huidige hervorming van het burgerlijk wetboek dreigt de aansprakelijkheid te verhogen; wij pleiten voor een herziening die ze eerlijker verdeelt. En een grondige hervorming van het verlaagd btw-tarief in de bouw moet de fiscale discriminatie tussen werken en diensten ongedaan maken. Op regionaal vlak moeten inspanningen worden geleverd om het vergunningsproces weer vlot te trekken want dit weegt heel erg op de rentabiliteit van de activiteiten van architecten.”

Wat zegt de architect zelf?

Uit de bevraging blijkt dat architecten dezelfde pijnpunten aanwijzen en oplossingen voorstellen die grotendeels overeenstemmen met de visie van NAV.

• Bijna 68% wil richttarieven voor taken en honoraria. Het probleem is evenwel dat richttarieven momenteel wettelijk niet mogen door Europese mededingingsregels.
• 59,2% vraagt om administratieve vereenvoudiging (lees: vlottere vergunningsprocedures).
• 55,6% vindt dat er een actualisering van de aansprakelijkheidsregeling moet komen.
• 55,4% wil billijke tarieven voor overheidsopdrachten en wedstrijden.
• Ook eerlijkere stagevergoedingen (42,1%) scoren hoog.

Doodsteek

Het debat focust momenteel op het arbeidsstatuut van architecten, maar 80% vindt dat hij onder het juiste statuut werkt, zo blijkt. “Een te enge focus hierop het lost de problemen niet op. Zonder aanpak van de structurele uitdagingen zal geen enkele wijziging in het statuut leiden tot een evenwichtige en duurzame beroepspraktijk. We zien wel heil in het bediendestatuut voor stagiairs als eerste stap, maar kantoren verplichten om van vandaag op morgen al hun medewerkers in bediendestatuut te plaatsen, is noch realistisch noch wenselijk”, besluit Steven Lannoo. “Het zou de doodsteek betekenen voor veel kantoren met een sociaal bloedbad tot gevolg.”